Tristör, güçlü uygulamalar için kullanılan dört katmanlı ve yarı iletken bir cihazdır. Tristörün temel işlevi, anahtar görevi görmek, elektrik gücünü ve akımı kontrol etmektir. “Doğrultucu nedir?” sorusu gündeme gelir. Sistemin önemli bir parçasıdır ve çekicidir. Bu nedenle iletken bir durumdan iletken olmayan duruma geçiş yapabilir. Bu bağlamda “Güç elektroniği nedir?” sorusu merak uyandırır. Devrelerinde hızlı anahtarlama işine yarayan devre elemanıdır. Kendisine özgü tristör sembolü bulunmaktadır. Bu sembol güç sembolü olarak da isimlendirilmektedir.
Tristör Nerelerde Kullanılır?
Tristör, güç elektroniğinde anahtarlama elemanları olarak kullanılır. AC ve DC motor sürücü kartlarında yön ve hız kontrollerinin yapılmasına olanak sağlar. Tristör söz konusu olduğunda çoğu zamanda “SCR devresi nedir?”, “Rectifier nedir?”, “Tristör akım gerilim karakteristiği nedir?” ve daha pek çok konuda soru işaretleri gündeme gelmektedir. Bu nedenle en doğru yaklaşımlarla bu soruları cevaplamak gerekmektedir.
Tristör Ne İşe Yarar?
Anahtar olarak işlev gören tristörler şu görevleri görür: Elektrik akımını kesmek, izin vermek ve iletmek. Tristörler anot, katot ve kapıdan oluşmaktadır. Terim dışında kullanılacak olursa tristörler, mekanik bir anahtarın eşdeğeridir. Kontrol mekanizmasında alınan anlık darbelerde tristör devreye girer ve gerilim kaynağı kesildiğinde elektrik devresini açar. Burada kullanılan akım için alışılmış akım sembol ya da akım sembolü ile gösterim gerçekleşmektedir. Akım sembol ile gündeme gelen sıcaklık sembolü, n sembolü, diyak sembolü, gerilim sembolü, PTC sembolü, paralel sembolü ve triyak sembolü gibi daha pek çok kavramı da derinlemesine değerlendirmek gerekmektedir.
Tristörlerin Çeşitleri Nelerdir?
Kullanım alanlarına göre pek çok tristör çeşidi bulunur. Tristör çeşitleri şunlardır:
- Tek yönlü akım iletenler
- Çift yönlü akım iletenler
Tek Yönlü Tristörler Nelerdir?
- Silisyum kontrollü doğrultucu (SCR Tristör),
- Silisyum tek yönlü anahtar (SUS Tristör),
- Işığa hassas silisyum kontrollü doğrultucu (LASCR Tristör),
- Kapalı tetikleyici anahtar (GTO Tristör),
- Komplementer silisyum kontrollü doğrultucu (COSCR Tristör),
- Programlanabilir tek jonksiyonlu transistör (PUT Tristör),
Yukarıda sıralanan çeşitler aynı zamanda doğrultucu devre çeşitleri konusunda da önemli bir ipucu olarak kabul edilmektedir.
Çift Yönlü Tristörler Nelerdir?
- Çift yönlü diyot tristör (DIAC),
- Çift yönlü triyot tristör (TRIAC),
- Silisyum çift yönlü anahtar (SBS),
Tristörün Özellikleri Nelerdir?
Tristör anahtarın özellikleri geniş yelpazede sunulur. En az 4 silisyum yarı iletken parçasından oluşan anahtar görevi gören bir elemandır. Çalışma sahası 50 V – 8000 V, 0,4 A – 4500 A arasındadır. Tristörler sırayla birbirini takip eden “P” ve “N” silisyumdan yapılmıştır. P tabakası anot, diğer dıştaki N tabakası katot görevindedir. Yapıdaki yarı iletkenler çeşitli kalınlıktadır ve değişik miktarlarda katkılandırılmıştır.
- Yarı iletken özellikleri taşıdığından dolayı ömürleri teorik olarak sonsuzdur,
- Çok az ısınırlar,
- Soğutma problemleri yoktur,
- Fiziksel ölçüleri kontrol eden bir güce sahip olmalarına rağmen küçük yapıya sahiptir,
- Ateşleme için küçük gerilim yeterlidir,
- Yüksek verime sahip,
- Darbelere karşı duyarsız,
- Bakım gerektirmez
AC Tristör Devresi Nedir?
AC Tristör devresi, akım kontrolünü ve düzenlenmesini sağlamak amacıyla bir tristörün kullanılarak oluşturulan bir devre türüdür. Tristör, kontrol elemanı olarak alıcıya bağlı bir bobin ile açma veya kapatma işlemlerini kontrol etmek için kullanılır. Bu devre, çoğu durumda, bir anahtarlama devresi olarak tasarlanmıştır. Bu anahtarlama, verilen sinyalin şiddetine bağlı olarak değişebilir. Bu devre, AC güç kaynaklarının tristör kontrol devresi, olması için tasarlanmıştır. Bu devre, genellikle, motorların ve diğer mekanik cihazların kontrolü için kullanılır.
DC Tristör Devresi Nedir?
DC Tristör Devresi, bir veya daha fazla tristör kullanılarak kontrol edilebilen, direnç veya akımın kontrol edilmesini sağlayan bir devre türüdür. Bu devreler, tele radyo, televizyon ve çeşitli tüm elektronik cihazlarda bulunan motorları, ışıkları ve diğer cihazları denetlemek için kullanılır.
Tristörün Çalışma Prensibi Nedir?
“Tristör nasıl çalışır?” sorusu ile sıklıkla karşılaşılmaktadır. Tristör çalışma prensibi, üç cephenin (katot anot ve kontrol çekirdeği) aynı anda basınç altında olması durumunda, elektriksel alıcıya akımın kontrol edilebilmesi üzerinedir. Aynı zamanda, tristörün çalışma prensibi, katot ve anot arasındaki elektriksel direnç değişimine dayanılarak çalışmasını da sağlar. Tristör, geleneksel anahtarlama sistemlerinin bir çeşidi olan açma/kapama anahtarlarının bir çeşididir.
“Katot nedir?” sorusu merak edilen ve sıklıkla araştırılan bir konular arasında yer alır. Elektriksel bir devre parçası olarak tanımlanabilir. Katot, elektrik akımının bir devre içinde pozitif uçtan geçmesine izin veren iletken bir parçadır. Bir diyot gibi, katot aynı zamanda bir akım yönlendirici olarak hareket eder.
“Anot nedir” ve “anot ne demek” sorularının cevabını bu paragrafta bulmak mümkündür. Anot, kelime anlamı olarak artı uç demektir. “Anot ve katot nedir” sorusu da merak edilen konudur. Doğru akım üreteci kapsamında ele alınan bir işlemdir. Pozitif kısma bağlanan anot elektrik, negatif kısma bağlanan ise katot olmaktadır. Anot katot nedir sorusunun cevabı bu denli basittir. Genel olarak sorulan anot artı mı eksi mi, sorusunun cevabı ise pozitif noktada olduğu için artı uçtadır. Tristör çalışma prensibi söz konusu olduğunda tristör ve triyak kavramları akla gelir. Birbiri ile bağlantılı iki kavram olan tristör ve triyak biri diğerinin daha gelişmişi olarak kabul edilmektedir. Elektronik anahtarlama elemanları olarak kullanılmaktadır.
Tristörü Tetikleme Yöntemleri Nelerdir?
Kelime anlamı olarak tetiklemek ne demek? sorusunun cevabı; tetiklemek, bir olayın başlamasına veya devam etmesine sebep olan bir şeyin, bir etki ve sonuçla ortaya çıkmasını sağlamak anlamına gelmektedir. Bu konu hakkında en merak edilen konular “tristör tetikleme yöntemleri nelerdir?” ve “temel tetikleme devreleri nasıl kontrol edilir?” olmaktadır.
- Farklı DC üretecinden tetikleme akımı sağlama,
- Ana besleme kaynağından tetikleme akımı sağlama,
- İzolasyon trafosuyla tetikleme,
- Optokuplör ile tristörün tetiklenmesi,
- Tristörün anot–katot arasına yüksek gerilim uygulamak ile tetikleme,
- Yüksek sıcaklık ile tetikleme
Tristör Hangi Durumlarda Kendiliğinden İletime Geçer?
Tristör, kendiliğinden iletmeyi sağlayan elemanlar arasında yer alır. Tristör, zamanlamasının uygun bir şekilde ayarlanması durumunda kendiliğinden iletme geçirmeye uygun bir yapıdadır. Bu yapı, bir giriş sinyali ile tetiklenir ve giriş sinyali kesildiğinde kendiliğinden iletime geçirme işlemi sonlanır. Tristör ayrıca, elektronik devrelerin kontrolünü sağlamak amacıyla kullanılan bir eleman olarak da bilinir.
Tristör Nasıl Durdurulur?
Tristör, bir tür elektronik devre elemanıdır ve genellikle bir dizi anahtarla kontrol edilir. Bu anahtarlar, devrenin çalışıp çalışmayacağını, yüksek veya düşük akımını, içindeki sinyalin gücünü veya diğer parametreleri ayarlamak için kullanılır. Tristör durdurma yöntemleri için en doğru nokta bu anahtarların her birinin kapatılmasıdır.
Tristör Nasıl Korunmalıdır?
Tristör, diğer tüm elektrik aygıtları gibi çeşitli koruma önlemleri alınarak korunmalıdır. Öncelikle, tristörün içindeki komponentlerin hasar görmemesi için güç kaynaklarının doğru şekilde kullanılması önemlidir. Ayrıca, çevresel faktörlerden kaynaklanan arızaları önlemek için tristörün koruyucu aygıtlar (Röle, Jöle, Sigortalar vb.) ile donatılması gerekmektedir. Tristöre bağlı olan diğer elektronik aygıtların doğru şekilde bağlanması da önemlidir. Tristörler, sık sık arızalara neden olabilir, bu nedenle düzenli periyodik kontroller ve bakımların yapılması gerekmektedir.
- Tristörler, düşük gerilimli kaynaklardan veya diğer cihazlardan ayrı bir kutu içerisinde saklanmalıdır.
- Arızalar ve kısa devrelerden korunması için, uygun bir güç kaynağı kullanılmalıdır.
Tristörün Sağlamlık Kontrolü Nasıl Yapılır?
Tristörün sağlamlık kontrolü, çeşitli testlerle veya üretici tarafından sağlanan özelliklerin karşılaştırılması ile yapılır. Bunun için, tristöre bağlı olabilecek enstrümanların kullanılması gerekir. Bunlar; direnç ölçer, darbe testi, gerilim-akım ölçer, kısa devre testi, frekans ölçer, düşük hız testi ve termal test gibi testleri içerir. Tristör sağlamlık testi, özellikleri ile üreticinin verdiği özellikleri karşılaştırarak yapılır. Herhangi bir özellik farkı olup olmadığı kontrol edilir. Eğer herhangi bir fark varsa, tristöre müdahale edilip durum düzeltilir. Tristör sağlamlık kontrolü, çalışma prensiplerinin anlaşılması ve özelliklerinin dikkatli bir şekilde kontrol edilmesi ile sağlanır.
